RENACEMENTO

Renacemento é o nome dado a un amplo movemento cultural que se produciu en Europa Occidental durante os séculos XV e XVI. Foi un período de transición entre a Idade Media e os inicios da Idade Moderna. Os seus principais expoñentes áchanse no campo das artes, aínda que tamén se produciu unha renovación nas ciencias, tanto naturais como humanas. A cidade de Florencia, en Italia, foi o lugar de nacemento e desenvolvemento deste movemento, que se estendeu despois por toda Europa.

O Renacemento foi froito da difusión das ideas do humanismo, que determinaron unha nova concepción do home e do mundo. Nesta etapa expúxose unha nova forma de ver o mundo e ao ser humano, con novos enfoques nos campos das artes, a política, a filosofía e as ciencias, substituíndo o teocentrismo medieval polo antropocentrismo.

Desde unha perspectiva da evolución artística xeral de Europa, o Renacemento significou unha «ruptura» coa unidade estilística que ata ese momento fora «supranacional». O Renacemento non foi un fenómeno unitario desde os puntos de vista cronolóxico e xeográfico: o seu ámbito limitouse á cultura europea e aos territorios americanos recentemente descubertos, aos que as novidades renacentistas chegaron tardíamente. Con todo, moitos destes fenómenos pasan pola súa magnitude e maior extensión no tempo o ámbito renacentista.

QUATTROCENTO ITALIANO

O Quattrocento italiano caracterízase pola observación da natureza, para posteriormente ser plasmada nas obras, e no desenvolvemento da perspectiva. Orixinouse no século XV e, como o seu nome indica, en Italia. Por suposto, case todas as pinturas teñen motivos relixiosos. E coa observación da natureza poténciase o detalle.

BACO

Baco é un cadro atribuído a miúdo ao pintor renacentista italiano Leonardo dá Vinci. Está pintado ao óleo sobre táboa transferido a lenzo e mide 177 cm. de alto e 115 cm. de ancho e data do período 1510-1515. Consérvase no Museo do Louvre de París (Francia).

Algúns autores afirmaron que a pintura puido ser obra de Cesar dá Sesto, Cesar Bernazzano, Francesco Melzi ou un "pintor lombardo". O fondo non parece típico da obra de Leonardo e por iso dá lugar a especulacións sobre a súa autoría.

A obra céntrase nun personaxe sentado co brazo dobrado sobre o peito, cuxa man dereita apunta cara á nosa dereita, mentres que a esquerda sinala cara abaixo.Está colocado nunha ambientación naturalística e supón unha volta ao tema da figura clásica. A figura humana ten un modelado suave logrado polo sfumato.

Non se sabe con certeza se Leonardo pintou a Juan o Bautista no deserto ou ao deus romano do viño e a embriaguez, Baco. Con todo, a presenza do caiado como símbolo , xunto á posición das mans, podería indicar que sen a cruz, está condenado ao inferno, que sería onde está a apuntar coa man esquerda. O fondo da paisaxe, ademais, non é propiamente un deserto, xa que aparece vexetación.  

ANUNCIACIÓN

A Anunciación é un dos cadros máis soados do pintor renacentista italiano Leonardo dá Vinci. Está pintado ao óleo sobre táboa (madeira de álamo) que mide 100 cm. de alto e 221 cm. de ancho e data do período 1472-1475. Consérvase na Galería dos Uffizi de Florencia.

Hai moi pouca información certa respecto á orixe desta obra; sábese que é un dos primeiros encargos que Leonardo conseguiu mentres estaba no taller de Verrocchio. Crese que é obra de colaboración con Domenico Ghirlandaio ou algún dos discípulos, por algúns trazos: a Virxe está á dereita e o anxo á esquerda, característica das pinturas florentinas; ademais, a cabeza do anxo carece do esfumado típico de Leonardo, aparecendo os cabelos compactos.

A obra era descoñecida ata o ano 1867, en que chegou aos Uffizi en 1867 desde a sancristía da igrexa de San Bartolomeo, aneja ao suprimido mosteiro dos Olivetanos. Entón atribuíuse a Ghirlandaio, quen era, como Leonardo, un aprendiz no taller de Verrocchio; tamén hai quen consideraba que era obra deste último. En 1869, algúns críticos recoñecérona como obra de mocidade de Leonardo.

O 12 de marzo de 2007 o cadro foi o centro dunha polémica entre cidadáns italianos e o Ministerio de Cultura, que decidiu prestar a pintura para unha exposición en Tokio (Xapón), titulada A mente de Leonardo.

TOBÍAS E O ANXO

Tobias e o anxo é unha escena bíblica e un tema iconográfico

relativamente frecuente na arte cristiá.

Tobías, fillo de Tobit, realiza unha viaxe cun personaxe, do que non sabe a súa condición de anxo (faise chamar Azarías aínda que despois preséntase como o arcanxo Rafael), e este instrúelle o que debe facer cun peixe xigante que pesca no río Tigris, o que lle servirá máis tarde.

SALVATOR MUNDI

Salvator Mundi é unha famosa pintura de Leonardo dá Vinci representando o tema Salvator Mundi, realizada para o rei Luís XII de Francia entre 1506 e 1513. Dada por perdida, é coñecida por copias e versións posteriores.

A pintura mostra a Cristo como rei e salvador do mundo; represéntaselle de fronte, sostendo unha esfera transparente que simboliza a totalidade do cosmos, isto é, a esfera das estrelas fixas que é o máximo ao que alcanza a vista humana. Noutras versións do cadro, sostén un globo terráqueo en lugar da esfera. Coa outra man, fai o xesto da bendición latina.

O estado de conservación da obra é mediano, mellor na parte inferior do cadro. O rostro e a cabeza sufriron moitos repintes. Outras partes son máis mediocres, produto quizá da mala conservación e as restauracións. A cabeza é ríxida e algo desproporcionada, e o seu encaixe co tronco a través do pescozo, pouco convincente, cousa estraña nun artista consumado coñecedor da anatomía humana. As vestiduras, de cor azulado con ribetes de brocado de ouro, mostran ao Salvador, que aparece cunha incipiente barba e longa cabeleira rizada, e con dúas bandas cruzadas sobre o peito.

SAN XOAN BAUTISTA

Outro dos lenzos cumes deste autor é o polémico 'San Juan Bautista', o cal tomou como modelo ao seu alumno Salai. Especulouse moito sobre que sinala a súa man, ademais, o sorriso do personaxe é igualmente ambigua á que observamos en 'A Gioconda', o cal, crese, ten un significado representativo. Foi creada entre 1508 e 1513 en óleo sobre madeira.

A VIRXE DAS ROCAS

'A virxe das rocas' foi feita coa técnica de pintura ao óleo sobre un táboa de madeira. Como peculiaridade cabe destacar que se expoñen dous modelos desta composición e unha terceira foi descuberta no ano 2005. Estas versións mostran a Inmaculada Concepción, onde o elemento central é a Virxe co Neno Jesús e dous anxos. As diferentes mostras pódense visitar no Museo Louvre de París e na Galería nacional de Londres.

HOME DE VITRUVIO

De moito menor tamaño pero de igual valor simbólico, é o 'Home de Vitruvio'. Este debuxo de 34,4 x 25,5 centímetros mostra as proporcións físicas do ser humano. Tanto na parte superior como na parte inferior sinálanse unha serie de dimensións idílicas, non só para o corpo, senón tamén para a distancia que se abarca ao andar ou a envergadura dos brazos.

Este descubrimento, xunto co estudo do corpo do home naquela época, marcou un dos grandes logros do Renacemento. O bosquexo está inspirado nos patróns anotados e documentados polo arquitecto e enxeñeiro Marco Vitruvio no século I a. C. A día de hoxe podemos visitalo na Galería da Academia de Venecia.

A ÚLTIMA CEA

Outra das grandes creacións deste incomparable artista é 'A última cea'. Nela represéntase o bíblico momento na que os apóstolos e Jesús de Nazaret están reunidos como vez previa ao desenlace da vida do mesías. Esta obra é un mural de enormes proporcións, 460 x 880 centímetros, realizada sobre a parede do convento de Santa Maria delle Grazie, en Milán.

A súa elaboración non seguiu os patróns correntes para este tipo de construción, senón que foi composta ao amorne, é dicir, onde o disolvente utilizado é auga mesturado con materiais orgánicos, e óleo sobre dúas capas de yeso. Este monumental deseño foi executado entre os anos 1495 e 1497, á vez que elaboraba outros traballos.

A MONA LISA

Unha das composicións máis aclamadas é 'A Gioconda', máis coñecida como 'A Mona Lisa'. Esta pintura é un dos óleos máis famosos do mundo. As súas dimensións son de tan só 73 x 53 centímetros, e é que a pesar de ser sobradamente mostrada ao público, a primeira vez que se observa ao natural sorprende polo seu reducido tamaño.

A súa importancia reside na nova percepción da profundidade, nun primeiro plano atopamos unha misteriosa muller que, a día de hoxe, séguese sen coñecer a súa identidade e tras ela, unha paisaxe montañosa cun río, tamén moi discutido. Por último, a técnica empregada para a súa realización é o Sfumato, a cal lle outorga estes distintos niveis ao cadro. Este estilo consiste na difuminación dos trazos estruturados en varias capas.